Een ethisch dilemma als werkgever? Maak in drie stappen de juiste keuze!

Het kan, het mag, maar moet je het willen? Dat is simpelweg de vraag waar ethiek om draait. Het gaat niet om datgene wat verboden is bij wet; dat mag gewoonweg niet. De (vaak lastige) vraag waar het om draait, is of je het ook wilt.

Als individuen in jouw organisatie voor keuzes staan wil je dat ze handelen naar jullie kernwaarden, toch? Je wilt dat, ondanks dat de druk om te presteren altijd hoog is, er ruimte blijft voor integriteit. Wat doet iemand als hij, met de deadline in zicht, merkt dat er iets mis is met de veiligheid? Stoppen en aanpassen of toch doorgaan?

Het borgen van een cultuur van ethisch presteren is superbelangrijk. Ethiek heeft namelijk alles te maken met de identiteit van de organisatie en is daardoor een belangrijke factor bij het vinden, binden en boeien van de juiste mensen. Daarnaast worden morele kwesties een steeds belangrijker onderdeel van de bedrijfsvoering; het wordt niet meer geaccepteerd dat organisaties niet uitspreken waar ze voor staan. De consument en de werknemer vragen om moreel leiderschap; het bewust zijn van de kernwaarden die voor jou belangrijk zijn en hier actief naar handelen. De verantwoordelijkheid om de ethiek in de bedrijfsvoering volop tot leven te brengen ligt bij HR, maar het leven ernaar doe je samen. Vooral de leiders binnen een organisatie hebben hierbij de essentiële rol om het gewenste gedrag zelf te vertonen. 

Ethiek staat altijd in de context van een bepaalde opgave of ontwikkeling. Zo zorgt de coronacrisis bij alle bedrijven voor nieuwe dilemma’s. Gelukkig zijn er veel positieve voorbeelden van bedrijven die hun ethiek laten zien door het goede te doen; omdat het goed is voor de ander, niet omdat het moet of winstgevend is. Zo schieten banken te hulp door gedupeerde klanten extra krediet te geven en voeren supermarkten seniorenuren in. Er zijn ondernemers die hun medewerkers onder werktijd ruimte geven om zorg te verlenen aan familieleden en restaurants bezorgen gratis maaltijden aan ouderen en voedselbanken. Hiermee laten bedrijven hun menselijke kant zien. “Waar sociale afstand nu het middel is om het virus tegen te gaan, is morele nabijheid het medicijn tegen de bijwerkingen daarvan”, zoals Muel Kaptein (hoogleraar bedrijfsethiek aan Rotterdam School of Management) dat mooi zegt.

Maar we moeten ook niet te vroeg juichen. Hoe langer de coronacrisis duurt, des te groter de druk op onze ethiek. “Onder druk wordt alles vloeibaar, ook onze waarden en normen” (ibid). Blijven jullie als bedrijf voor je ethiek staan als je financiële middelen uitgeput raken, concurrenten valsspelen, klanten weglopen of toezichthouders uit de lucht zijn?

Om bewust je afwegingen te maken bij morele dilemma’s, doorloop dan de volgende stappen: 

1: Identificeer het dilemma

Bekijk de situatie van een afstandje; wat zijn de ethische dilemma’s die je tegenkomt, waarom en voor wie? Ga vervolgens na of je genoeg feitelijke kennis hebt over dit onderwerp om er een keuze over te maken. Zo niet, zoek naar de juiste informatie of betrek de specialist op dat vlak.

2: Analyseer de situatie

Stel jezelf de vragen:

• Welke verschillende opties voor handelen heb ik en wat zijn de voor- en nadelen hiervan?
• Welke normen en waarden spelen een rol in dit dilemma, voor mij en voor de betrokkenen?
• Welke belangen spelen een rol in dit dilemma, voor mij en voor de betrokkenen?

3: Vorm je besluit

Zet de bovengenoemde normen, waarden en belangen in een rangorde. Wat is voor jou en jullie organisatie het zwaarwegendst? 

Zodra je weet naar welke beslissing je neigt (wat het zwaarste weegt), kun je nagaan of je deze beslissing ook kan verantwoorden, door deze vragen te beantwoorden:

• Welke alternatieven zijn er en heb je die voldoende meegewogen?
• Als het over mij zou gaan, zou ik de oplossing kunnen accepteren?
• Zou je andere mensen in de organisatie hetzelfde behandelen?
• Heb je voldoende overlegd met collega’s?

Dus, blijf vooral je hoofd gebruiken, ook als de druk op de organisatie groter wordt. Toets je dilemma’s bij (HR) collega’s en zorg dat je geen smet op je imago krijgt. Juist zij die blijven staan voor hun menselijke waarden, zijn niet zomaar omver te krijgen.  

Ben jij benieuwd hoe jouw medewerkers naar jouw organisatie kijken in deze crisistijden? Vaak zijn zij de ogen en oren van je organisatie en dus de eersten die van zich laten horen als bepaalde acties niet kien lijken. Om te meten hoe jouw medewerkers naar je kijken in deze periode en wat ze van je nodig hebben, ontwikkelden wij een tijdelijke pulsecheck om intern uit te zetten.